Autor: Aleksandra Kowalska

Ostatnio dużo można usłyszeć o odporności. Towarzyszy temu wiele wskazówek na temat jej wzmocnienia. Natomiast nasuwa się dużo większe, bardziej ogólne pytanie: Czym jest ta odporność, o którą chcemy zadbać? Na czym polega odporność immunologiczna i czy mamy na nią wpływ? Przyjrzyjmy się!

Do odporności organizmu zalicza się każdy mechanizm, który broni przed atakiem patogenów i innych czynników mogących zachwiać równowagę organizmu. Układ odpornościowy składa się z wielu narządów, takich jak: szpik kostny, grasica, migdałki, grudki limfatyczne, śledziona, i węzły limfatyczne.

Największe znaczenie w układzie odpornościowym odgrywają leukocyty (limfocyty T i B, neutrofile, eozynofile, bazofile, monocyty i makrofagi) – elementy krwi, które odpowiadają za zauważenie intruza w organizmie (limfocyty B), rozpoznanie go i dobranie do niego konkretnej odpowiedzi, czyli już bezpośrednia „walka”.

Ciekawy jest fakt, że układ odpornościowy uznaje się za inteligentny – można powiedzieć, że „uczy się”, zdobywa doświadczenie podczas przebytych chorób (nawet, jeśli poradził sobie z nimi bezobjawowo). Limfocyty zapamiętują raz napotkany antygen (np. wirusa) i przy jego kolejnym wniknięciu do organizmu reagują szybciej i sprawniej. Czasem organizm potrzebuje jednak przypomnienia, aby ponownie zwiększyć odporność na konkretne drobnoustroje. Należy też pamiętać że niektóre patogeny wykazują dużą zmienność, tak jest np. w przypadku wirusów grypy typu A, które dzielą się na podtypy w oparciu o rodzaj białek tworzących otoczkę białkową, podtypów tych jest bardzo wiele, a układ immunologiczny będzie reagował jedynie na ten podtyp wirusa, z którym miał już do czynienia.

Układ immunologiczny, poza zewnętrznym zagrożeniem, może atakować również komórki własnego organizmu, np. jeżeli doszło do nieprawidłowego podziału – wtedy chroni nas przed wewnętrznym zagrożeniem, którym jest namnażanie się zmutowanych, uszkodzonych komórek w organizmie. Niestety czasami ten mechanizm może działać niepoprawnie i układ immunologiczny zaczyna atakować własne, zdrowe komórki – wtedy mówimy o chorobach autoimmunologicznych (toczeń, alergia).

Odporność – czy mamy na nią wpływ?

Z częścią odporności się rodzimy, dziedziczymy ją od rodziców. Za czynniki wrodzone można uznać m. in.: nieprzydatność genetyczną organizmu dla danego pasożyta, bariery mechaniczne (skóra), białka bakteriobójcze, i komórki – neutrofile i makrofagi. Stanowią one pierwszą linię obrony organizmu. Dopiero, gdy te bariery zawiodą, uruchomiona zostaje odporność swoista, z udziałem limfocytów oraz uwalnianych przez nie białek – przeciwciał, które rozpoznają obce cząsteczki. Jak już wspomniano wcześniej, limfocyty zapamiętują poszczególne antygeny, z którymi nasz organizm miał już styczność, dzięki czemu organizm adaptuje się do środowiska w którym występują dane patogeny. Sposobem na sztuczne wytworzenie odporności w kierunku jakiejś choroby może być szczepienie lub surowica. Szczepionka stymuluje nasz własny układ odpornościowy (podaje się ją osobie zdrowej), podczas gdy z surowicą podajemy przeciwciała, które są od razu „gotowe” do działania (podawana jest osobie chorej).

Aby nasz organizm i wszystkie jego poszczególne układy, w tym układ immunologiczny działały prawidłowo, musi być zachowana homeostaza organizmu. Dlatego sposobem na wzmocnienie odporności jest też dbanie o nasze ciało zgodnie ze strategią 5S.

Bardzo istotne jest tutaj odżywianie. Aby zbudować jakąkolwiek komórkę organizmu potrzebujemy substancji budulcowych i energetycznych, które dostarczamy z zewnątrz wraz z pożywieniem. Dodatkowo w organizmie zachodzi szereg procesów biochemicznych, aby przebiegały one prawidłowo, potrzebne są substancje regulujące takie jak np. witaminy. Dlatego bardzo ważne jest, aby dieta była zróżnicowana i bogata w warzywa i owoce, po to aby dostarczyć naszemu organizmowi wszystkich niezbędnych substancji.

Wiele substancji roślinnych jest też w stanie wspomóc nasz układ odpornościowy w walce z patogenami. Substancje te mogą mieć działanie immunostymulujące, czyli pobudzają układ odpornościowy do bardziej wydajnej pracy i utrzymują go w gotowości na nadchodzące zagrożenia. Dlatego niektóre naturalne suplementy wysokiej jakości mogą mieć pozytywny wpływ na odporność. Przykładami roślin, które pomagają w walce z bakteriami i wirusami mogą być czosnek czy czarny bez.

Sprawność fizyczna – Badania naukowe dowodzą, że po wysiłku fizycznym w organizmie wzrasta aktywność limfocytów oraz rośnie pula granulocytów we krwi i tkankach. Poprawia się też krążenie krwi i limfy. Warto jednak zaznaczyć, że wysiłek fizyczny należy rozpatrywać inaczej u osoby trenującej prozdrowotnie, a inaczej u sportowca, który ciężkimi treningami doprowadza swój organizm na skraj wytrzymałości. Ten drugi typ treningu może mocno obciążać wszystkie układy, w tym także immunologiczny.

Warto też nadmienić że stosowanie wszelakiego rodzaju używek, wpływa negatywnie na nasz organizm. Raczej powszechnie znanym faktem jest, że konsekwencją palenia papierosów czy nadużywania alkoholu jest m. in. Obniżenie odporności. Dlatego też warto zadbać o oczyszczanie naszego organizmu i zrezygnować z używek.

Stres także nie jest naszym sprzymierzeńcem w walce z wszechobecnymi patogenami. Krótkotrwała sytuacja stresowa, będąca wynikiem codziennych zdarzeń jak jednorazowa kłótnia z partnerem nie musi bezpośrednio wpływać na pogorszenie odporności organizmu. Jednak osoby, które przeżyły traumatyczne zdarzenie, takie jak śmierć bliskiej osoby lub narażone na długotrwały chroniczny stres, często zmagają się także ze zwiększoną podatnością na choroby. Nie każdy z nas jest jednakowo podatny na stres jak i na choroby – zależy to od naszej reakcji, czyli co będziemy robić, czuć i jak poradzimy sobie z zaistniałą sytuacją. Świadomość istnienia problemu i umiejętność pracy z umysłem, może więc pomóc naszemu organizmowi w zachowaniu równowagi.

Dbanie o ogólną kondycję organizmu jest więc sposobem na wspomożenie układu immunologicznego, ponieważ organizm w dobrym stanie jest w większej gotowości na radzenie sobie z innymi trudnościami.

Dodatkowa ciekawostka: Odporność nieswoista, nazywana opornością wrodzoną to bariery mechaniczne, chroniące organizm przed dostaniem się do niego niepożądanych substancji i patogenów (skóra) oraz mechanizmy mające na celu pozbycie się niechcianych substancji już ze środka organizmu (kaszel, kichanie, łzawienie, wymioty). Przyjęło się mówić, że na odporność wrodzoną nie mamy wpływu. Tą odporność jednak też wspomagamy m.in. przez odpowiednie odżywianie, stosowanie naturalnych suplementów, sport i umiejętność radzenia sobie ze stresem a w przypadku skóry także dobrej jakości naturalne kosmetyki.